Tussen dit web van landschappelijke sieraden, zijn er heischrale graslanden, die je doen dromen van oude gloriën. Hier en daar die zie je nog een spoor van wat was en wat misschien ooit wel weer zal zijn. Vleugeltjesbloem, ongedefinieerde wasplaten, kattedoorn, agrimonie, echte guldenroede, tormentil, geel walsto, brem en heide.
De aanwezigheid van de hamster in de akkers, wilde verhalen van gladde slangen, een-nog-niet-zo-oude waarneming van hazelmuis, populaties sleedoornpages, appelvinken, geelgorzen, tierlantijnende leeuweriken, jagende kiekendieven, een verlaten en op nieuwe bewoners wachtende dassenburcht overtuigden ons onmiddellijk: hier moeten we iets doen!"
Ewoud L'Amiral in de eerste Koeheide folder
Dit betekende nog niet dat er een natuurgericht beheer werd gevoerd. Zoals in zoveel gebieden in Vlaanderen verdwenen er de laatste decennia spijtig genoeg heel wat dieren en plantensoorten. Ook de landschappelijke variatie ging er op achteruit. Het reliëf met warme zuidhellingen, de van nature arme bodems en de deels nog aanwezige soortenrijkdom verraden de enorme mogelijkheden van het gebied voor gericht natuurbeheer.
Voor de bezoekers en de omwonenden wil Natuurpunt terug kleur brengen in de vergeten Heiberg.
En liefst samen met hen.
Voor natuur moet je kiezen!
De tijd is spijtig genoeg voorbij dat natuur er zo maar was.
Het huidig grondgebruik werd -ook op de Koeheide- te intensief voor de meeste planten en dieren.
Ook het landschap met houtkanten en holle wegen vereist een specifiek beheer waarvoor weinig kandidaten gevonden worden.
Het laatste wetenschappelijk Natuurrapport 2003 van het Instituut voor Natuurbehoud wijst erop dat meer dan de helft van de wilde planten en dieren in Vlaanderen verder achteruit gaan. Veel soorten houden alleen nog stand in de beheerde natuurgebieden. Daarom dat Natuurpunt vzw voor de Bertemse Koeheide het initiatief nam om de kansen te keren.
Dit met de steun van bijna 50.000 sympathiserende leden en een menigte plaatselijke vrijwilligers. Het gemeentebestuur van Bertem en het stadsbestuur van Leuven hebben gelukkig begrepen dat dit gebied een uniek landschap is waarop ze fier mogen zijn.
Wij zijn dan ook zeer verheugd dat deze besturen het vertrouwen gegeven hebben aan de plaatselijke ploeg van Natuurpunt om de Koeheide in optimale vorm te brengen.
Op de percelen die de vereniging reeds in beheer kon nemen zullen houtkanten en bermen van holle wegen -waar nodig- worden onderhouden en heraangelegd, bremvelden worden verjongd, bloemenrijke graslanden worden gemaaid of natuurvriendelijk begraasd, laten we gevarieerde eikenbosjes opgroeien…. Dit wordt nu allemaal in een beheerplan gegoten. Waardevolle voorstellen van ter plekke zijn hiervoor trouwens zeer welkom. Want voor de gewone natuurgenieter zal het interesseren om op termijn te komen tot een zeer kleurrijk, landschappelijk afwisselend gebied waar men volop kan van genieten.
Sinds mensenheugenis 'natuur voor iedereen'
Natuurpunt heeft de bedoeling de Koeheide als een waardevol natuurlijk erfgoed door te geven aan volgende generaties. Zoals het vroeger gebeurde. Want op verscheidene edities van oude kaarten is de Koeheide -samen met de verderop gelegen Schapenheide- altijd aangeduid geweest als een heide.
Trouwens was het historisch gezien één van de weinige 'echte' heidegebieden tussen Leuven en Brussel. De schrale bodem was daarvan de oorzaak. Maar er was meer aan de hand. De heide was vooral een sociologisch gegeven. Het waren die plaatsen van het grondgebied waarover de plaatselijke gemeenschap afspraken maakte voor een gezamenlijk gebruik en er onderlinge verstandhouding over nastreefden. Met de regeling van het vrijgeweide kon iedereen er bvb. koeien of schapen laten grazen. Het is trouwens niet toevallig dat een groot deel van het gebied nog steeds eigendom van de gemeente is, letterlijk van de gemeenschap.
Ook de Koeheide ontsnapte de laatste decennia echter niet meer aan het alom heersende principe om 'er uit te halen wat er in zit'. Vooral intensieve bemesting en overbegrazing, maar ook het verwijderen van houtkanten en het ploegen van percelen deed de inhoud verdwijnen. De heide was weg, leven en kleur verdwenen in grote mate uit het landschap. Maar de vormgeving bleef gelukkig grotendeels intact, de barokke kader hangt nog uit. Net zoals de kinderen ons in de schilderwedstrijd reeds voordeden willen we de heuvels en dalen van de Koeheide terug inkleuren. Maar dan op het terrein.
Natuur met iedereen.
Voor Natuurpunt vzw moet een natuurgebied letterlijk synoniem zijn van een gemeenschappelijke ruimte. Waar samen zorg gedragen wordt voor de natuur en het landschap voor de mensen van morgen. Waar de mensen van vandaag terechtkunnen voor verwondering en beleving, onthaasting en ontspanning, ontmoeting en contact. Waar samen verantwoordelijkheid kan genomen worden voor een gemeenschappelijk project waar men zin, voldoening en vreugde kan in vinden. Kleur brengen in het landschap brengt kleur in het leven! Natuurpunt vzw roept vandaag alle mensen met een hart voor de natuur op om mee te doen. Om een natuurgebied te maken zoals het gewestplan het al 30 jaar geleden voorzag. Iedereen kan binnen het beheersteam vrijwillig meewerken om het gebied vorm te geven. Ook plaatselijke landbouwers of dierenhouders kunnen natuurgericht (blijven) maaien of laten grazen. Zoals het -bijna- altijd is geweest. We zullen er alles aan doen dat deze speciale plek op de grens van beide gemeenten een aantrekkingspunt wordt en blijft voor huidige en volgende generaties!
Luc Vervoort op de Koehdeidedag van 22 november 2003