Myriam Middelkamp
Boerenwormkruid vind je gemakkelijk overal.
Boerenwormkruid is in de volksgeneeskunde, zoals de naam het zelf zegt, een wormverdrijvend middel.
Het is echter niet helemaal veilig om inwendig te gebruiken.
Veel interessanter is dit kruid in te zetten in de strijd tegen vlooien.
Zowel katten als honden zullen je dankbaar zijn wanneer je regelmatig wat vers boerenwormkruid in hun mand legt. Gegarandeerd gaan de vlooien op de loop.
Om ze totaal buiten te houden is het handig wat kruid te drogen om onder je tapijten te strooien.
Kleine zakjes gevuld met het kruid kunnen hiervoor ook gebruikt worden.
Worden je kippen en/of je duiven geteisterd door een vlooienkolonie?
Wanneer je in hun hok een tros boerenwormkruid ophangt vertrekken ze snel op reis.
In de Middeleeuwen werd dit kruid ook gebruikt in de strijd tegen muggen en vliegen.
Myriam
Een ander familielid is de alsem, een ouwe getrouwe van de streek als je de naamgeving Alsemberg gelooft.
Het is een meer doortastend kruid dan de bijvoet met een intensere werking.
Bijvoet wordt van oudsher gebruikt om vermoeide reizigers te laten opknappen en hen tegen boze geesten en wilde dieren te beschermen. Romeinse soldaten legden het in hun sandalen tegen pijnlijke voeten, vandaar de naam 'bij'-voet.
Wetenschappelijk onderzoek vond niet zo direct stoffen die vermoeide voeten een "handje" helpen.
Een samentrekkende inhoudstof zorgt er wel voor dat je voeten minder rap gaan zweten.
Droge voeten verkleinen je kansen op blaren.
Op stap door berg en dal kan het kauwen op enkele bladeren of bloemtoppen je vermoeidheid doen afnemen.
De bitterstoffen in het kruid zullen algauw je blik en geest verhelderen.
Bijvoet wordt ook verwerkt in tincturen en bevordert de spijsvertering.
Chinese kruidenkenners gebruiken bijvoet om de menstruatie te regulariseren.
Etherische olie in de verstuiver maakt beslissingen nemen gemakkelijker.
Ik vind de geur en de kleur fascinerend en groet de bijvoet met respect.
Myriam
Het is een stevig kruid dat veel verdragen kan, zowel hitte als koude, nattigheid en droogte. Zijn botanische naam is wel heel bijzonder want hij verwijst naar de Griekse held Achilles.
De moeder van Achilles doopte haar zoon in de rivier Styx om hem onkwetsbaar te maken. Ze hield hem vast aan zijn hiel tijdens deze onderdompeling en een klein plekje was niet beschermd. Tijdens de Trojaanse oorlog werd hij helaas op deze plaats geraakt. Een behandeling met duizendblad werd zijn redding en sindsdien kreeg het kruid zijn naam.
Het Chinese orakelboek I Ching gebruikte duizendbladstengels om tot het beeld van het hexagram te komen. In onze hedendaagse wereld worden hier muntjes voor gebruikt!
Boeiend toch een kruid met zo'n rijke geschiedenis. De eigenschappen van duizendblad gelijken sterk op deze van kamille. Beiden bevatten ze de blauwachtige etherische olie chamazuleen en een hoog percentage aan bitterstoffen. Zijn activiteit richt zich inwendig vooral op de spijsvertering en hij is uiterst geschikt voor vrouwenproblemen. Tijdens de menopauze kan hij helpen bij opvliegers en transpiratie. Hij heeft een samentrekkend effect en reguleert de menstruatie. In de volksgeneeskunde is hij vooral bekend als wondhelend kruid.
Vroeger gebruikte men de duizendbladwijn tegen verkoudheden en indigestie. Hiervoor volstaat het om ca. 30 gr van het vers kruid, op een warm plekje, te laten trekken in een fles rode wijn. Na ongeveer 6 weken kan je deze wijn filteren en samen met wat honing is dit drankje niet alleen lekker maar ook helend. Gebruik wel slechts één borrelglaasje per dag! Thee maak je door per kopje 1 tot 2 koffielepels gedroogd of 2 tot 3 koffielepels vers kruid te overgieten met warm water (90°C). 10 minuten laten trekken.
Duizendblad smaakt bitter en het is aangenaam hem te vergezellen van een aromatisch kruid zoals bv. pepermunt. Niet meer dan 3 tassen/dag drinken. Deze thee kan eveneens dienst doen als aftreksel voor een verkwikkend gezichtsstoombad. Opgepast, teveel duizendblad kan bij de gevoelige huid een allergische reactie veroorzaken!
De bloesemremedie harmoniseert de weg naar spiritualiteit. Duizendblad zou ook de vertering van compost versnellen. De moeite om dit uit te testen…
Ook even proberen : Een ruiker gedroogd duizendblad boven het bed garandeert ons een liefde die zeker zeven jaar zal duren. Niet vergeten dat volgens een oud Angelsaksich kruidenboek over alle brouwsels met duizendblad zeven missen moeten worden gelezen en ze alleen maar uit een kerkklok mogen uitgedronken worden.
Myriam
Hij groeit op de Koeheide en bijzonder weelderig in mijn tuin.
Deze woekeraar heeft een kruipende wortelstok en steekt zowat overal zijn mooie lijf uit de grond. Alhoewel ik hem meedogenloos vermoord ben ik één en al bewondering voor de schoonheid van zijn zwartgetande scheden.
Je moet hem maar eens goed bekijken en betasten. Je voelt het stevig kiezelzuur waaruit hij, naast vele andere mineralen, is opgebouwd. Ons lichaam heeft kiezelzuur nodig voor de opbouw van botten, haren, nagels en kraakbeen. Je kan hiervoor heermoes drinken in een thee.
Snipper het volledige bovengrondse deel fijn en laat het gedurende enkel uren trekken in water. Hierna filter je het water en je warmt het op. Opgepast, niet koken!
Deze thee activeert eveneens de nieren en bevordert de waterafvoer. In de kruidengeneeskunde wordt hij vandaag vooral gebruikt bij reuma. Tijdens het 'thee-nippen' kan je in een apart kommetje je nagels verstevigen door ze onder te dompelen in hetzelfde aftreksel.
Genoeg thee gedronken?
Dit aftreksel is ook een versterkend spoelmiddel voor je haren. Shampoo op basis van heermoes koop je in de natuurwinkel. In de volksmond spreekt men ook wel over schaafstro. Omwille van zijn ruwheid werd hij destijds gebruikt voor het schuren van tinnen potten.
In de 21ste eeuw kan een vuile tinnen pot ook nog op dezelfde manier aangepakt worden en wel als volgt : Giet 0.5 l kokend water over 25gr heermoes. Laat het geheel 2 uur trekken. Breng het hierna aan de kook en laat het een kwartier sudderen. Giet dit aftreksel over de tinnen pot en laat het ongeveer 5 minuten intrekken. Eens uitgelekt volstaat het de pot op te wrijven met een zachte doek.
Twijfel je er nog aan of je hem kent?
Hij heet ook dikwijls paardestaart en in het Frans, Prêle des Champs. Last van roest of meeldauw op je planten?
Pluk een halve emmer heermoes en overgiet het kruid met water. Laat twee dagen trekken en spuit het gefilterde goedje op je verzwakte planten. Herhaal dit enkele dagen na mekaar. Uitgetest en goed bevonden. Tenslotte, "een bad met vers kruid helpt bij rugklachten" fluisteren mij trots de Cherokees, Chippewa Ojibwe en de Potawatomi…
Myriam
Op de geboortedag van de H. Johannes die het kruid zijn naam gaf.
In de kruidengeneeskunde is Sint-Janskruid alom bekend omwille van zijn anti-depressieve werking.
De werkzame stof die hiervoor verantwoordelijk is de hypericine.
Hypericine bevordert de ontspanning en het verleent het licht nieuwe kracht door zijn inwerking op de neurotransmitter dopamine en het hormoon melatonine.
Milde depressies en najaarsmelancholie kunnen geholpen worden door dagelijks 3 tassen thee te drinken van het kruid.
Na een 3-tal weken is verandering merkbaar.
Maar, opgepast Sint-Janskruid verstoort de werking van de pil.
Normaal gezien staat dit geschreven op de bijsluiter van de pil. Sint-Janskruid is voor mij een magisch kruid.
Hou de Hypericum performatum naar het licht en je ontdekt een kruid geperforeerd met duizenden gaatjes.
Kleine oliekliertjes gevuld met goedheid en zon. De transformatie die het kruid ondergaat bij de bereiding van de Johannesolie zal je hier al snel van overtuigen.
Vermeng 125 gr vers geoogste bloemen met 500 ml olijfolie en giet deze in een fles (geen gekleurd glas). Zet het mengsel gedurende 6 weken goed afgesloten op de vensterbank in de zon. Schud het mengsel liefdevol elke dag een keer goed door. Eens de olie rood verkleurd is giet je ze door een neteldoek en de olie is klaar voor gebruik. Voor een sterkere concentratie herhaal je de procedure met de bekomen olie en met verse bloemetjes. In beide gevallen moet je ervoor zorgen dat de bloemetjes volledig onder de olie zitten. Op die manier krijgen nare schimmels geen kans om zicht te ontwikkelen. Deze olie bewaar je in flesjes van donker glas op een koele en vorstvrije plaats. Deze Johannesolie gemaakt uit de bloemen en bladeren is geneeskrachtig voor alle soorten verwondingen; met inbegrip van diepe vleeswonden en brandwonden. De olie is eveneens effectief bij reumatische aandoeningen, jicht, gewrichtproblemen en spierpijnen. Aandacht ! Sint-Janskruid verhoogt de gevoeligheid voor zonlicht. De inhoudsstof hypericine maakt de huid lichtgevoelig en bij een hoge dosering kunnen gevoelige personen rode huidplekken krijgen. Enige voorzichtigheid bij zonnebaden is aangeraden. De medische term is fototoxiciteit.
Hang Sint-janskruid boven de deur en je huis en familie blijven gespaard van alle kwade geesten en onheil.
Myriam
In de Middeleeuwen werd de Sleedoorn, omwille van zijn krachtige groei, veel gebruikt als afsluiting van huis, tuin en … kasteel. Vooral in de Voerstreek maakt men van de sleedoornbessen een drankje : het "Voerdrupke". Het is een zoete, oranjekleurige jenever.
Zo maak je hem:
pluk bij voorkeur de bessen na vriesweer of stop ze in de diepvriezer voor gebruik. Neem ca. ½ kg bessen. Je prikt in deze bessen met een stopnaald en verdeelt ze over 2 flessen. Afzonderlijk kook je ¼ liter water met ca. 300 à 350 gr rietsuiker. Eens deze massa is afgekoeld meng je er 1,5 l jenever of brandewijn onder. Deze gesuikerde jenever verdeel je over de twee flessen. Zet deze alcoholische drank op een warm plaatsje en schud zachtjes met liefde en respect, regelmatig deze flessen. Bewonder de metamorfose in de fles. Filteren of niet … een koude winteravond is het ideale moment om een flesje te "kraken".
Je kan de sleedoorn nog anders gebruiken. Tijdens de Middeleeuwen werden in de volksgeneeskunde de bloesems verwerkt in een aftreksel als schoonheidsmiddel. De bekende Dr. Kneipp raadt ons aan om thee te drinken van de bloesems. Volgens hem is deze thee "het zachtste laxeermiddel dat er bestaat".
Hij raadt aan één koffielepel bloesems met één kop kokend water te overgieten en één minuut te laten trekken. Niet meer dan één kop per dag is aanbevolen. Deze thee bevordert niet alleen de stoelgang maar reinigt ook de maag.
Deze sleedoornthee wordt ook gebruikt bij verkoudheden en hij is bloedzuiverend. Sleedoornconfituur is ook niet te versmaden. Je bereidt hem op de traditionele manier van confituur met Marmello (natuurlijke geleerpoeder op basis van pectine van citrusvruchten, bevat geen conserverings-middelen). Zonder bindmiddel heb je siroop.
Deze laatste is lekker in witte wijn of in water.
Myriam
Je smeert hem op kleine breuken, verstuikingen en kneuzingen. Dit kruid bevat een inhoudsstof met de naam allantoïne en bezit hierdoor een regenerende werking op de celweefsels.
Je kan voor uitwendig gebruik van de wortel een tinctuur maken en het is altijd handig deze kant-en-klaar-remedie bij de hand te hebben. Een volledige puur natuur behandeling krijg je wanneer je een stukje van de wortel reinigt en raspt. Je zal merken dat dit goedje nogal plakt. De slijmstoffen in de wortel zijn hiervoor verantwoordelijk.
De geraspte wortel leg je simpelweg met een kompres op de pijnlijke plek. Dit 3maal daags herhalen. Tot je beterschap merkt. Dit kan vrij snel gaan.
De botanische naam van Smeerwortel is Symphytum officinale. Symphytum komt van het Griekse, sym-phyteuon en kan vertaald worden als 'ik doe tesamen groeien'. De Engelse naam Comfrey vindt zijn oorspong in het Latijnse conferre, samenbrengen.
De Franse naam Consoude komt van consolider. Souder betekent in het Nederlands lassen. De getuigenissen over zijn naam vertellen ons dat Symphytum een fantastische plant is die reeds eeuwenlang bekend is voor zijn helende krachten. Je kan smeerwortel ook gebruiken als groenbemester. Plant hem in je tuin. Hij groeit het best op een vochtig plekje. Bij mij tiert hij welig naast de composthoop. Het groen is een bron van kalium en ik gooi dan ook regelmatig wat bladeren op de composthoop.
Myriam
Je plukt ze van de Sambucus Nigra (Gewone vlier), een struik die in de volksgeneeskunde van grote betekenis is.
Haast alle delen ervan zijn bruikbaar: de bessen, de bloesems, de bladeren en de bast.
Ze hebben niet allemaal dezelfde werking. Later vertel ik hier met plezier meer over.
In dit seizoen bekijken we wat we kunnen doen met de bessen.
We bereiden een vlierbessensiroop.
Pas goed op dat je de bessen van de gewone vlier plukt.
In onze streken groeit, hetzij beperkt, eveneens de kruidvlier. Pluk de bessen van de vlier die 5 of 7 groene bladeren per stengel telt.
Vlierbessen eet je uitsluitend gekookt of in een warme bereiding.
Alhoewel de kans op blauwzuurvergiftiging klein is en slechts een hele hoge dosis voor nare gevolgen kan zorgen, wil de verse vrucht je darmen wel eens overmatig gaan prikkelen.
Vlierbessensiroop
Waarschijnlijk ken je deze siroop of heb je er al van gehoord.
Van alle kruidensiropen is hij wel de topper in de overlevering van moeder op dochter, vader op zoon of…
Hij is bekend omwille van zijn heilzame werking bij verkoudheid of griep. Dit wisten onze voorouders uit hun verbondenheid met de natuur en weten de wetenschappers nu door onderzoek. De inhoudsstoffen van de vlierbessen hebben een diuretische (waterafdrijvende) werking en ze laten je zweten.
Twee bijzonder goede reacties van je lichaam om genezing te bevorderen. Genoeg achtergrond, aan de slag nu.
Ik geef het recept van twee ongeveer gelijkaardige bereidingen.
Eéntje op basis van suiker en de andere op basis van honing.
Honing is een duurder product maar zijn voedzaamheid is alom bekend en geniet dan ook mijn voorkeur.
1. Bereiding met suiker
Na de bessen gewassen te hebben, gooi je ze in een kookpot. Zachtjes laat je ze even opkoken. Hierna giet je ze door een neteldoek en je drukt het sap eruit. Gun de bessen de tijd om toch even af te koelen, want anders zien je handen niet alleen rood van het sap maar ook rood door verbranding. Dat kan je dan wel genezen met St. Jansolie. Maar daarover meer volgend jaar in de zomer. Het verkregen sap zet je terug op het vuur en per liter vocht voeg je ca. ½ kg riet- of kandijsuiker toe. Eens het goedje kookt, giet je het in schone glazen potjes. Je schroeft er onmiddellijk het deksel op en je laat de potjes omgekeerd afkoelen. Heb je graag een dikkere siroop dan kan ik je Marmello aanraden (te koop in Het Natuurhoekje te Bertem). Dit is een natuurlijke geleerpoeder op basis van pectine van citrusvruchten en bevat geen conserveringsmiddelen. Alle uitleg vind je op het doosje.
2. Bereiding met honing
I.p.v. suiker gebruik je een honingsoort naar keuze. Tijm- en rozemarijnhoning bezitten ontsmettende eigenschappen en kunnen op die manier ook een handje toesteken aan het genezingsproces. Per kop vlierbessen gebruik je ¾ kop honing. In deze bereiding kook je de vruchten op met 3 kopjes mineraal water. Je perst het geheel ook uit en je voegt de honing toe. Honing pas toevoegen als de bereiding afgekoeld is tot max. 40°C. Boven deze temperatuur verliest hij het grootste deel van zijn heilzame eigenschappen. Deze siroop giet je eveneens in potjes. Een etiket met naam en datum erop niet vergeten. Deze siropen bewaren op een koele plaats ca. 1 jaar, eens geopend ongeveer 2 weken. Max. gebruik = 2 tot 4 eetlepels per dag. Giet eens een scheutje in je thee, je yoghurt of op ijs. Tussen een pannekoek. Mmmm, heerlijk! Op stap nu, op zoek naar vlierstruiken.
Maar… pluk de Koeheide en omstreken niet leeg.
Pluk met mate.
Laat wat voor diegene die na jou komt en voor de vogeltjes die eveneens verzot zijn op deze vrucht.
Nog gemakkelijker is een struik naast je deur te planten.
Heel het jaar door kan je van hem genieten en hij houdt vliegen buiten!
Myriam